Z pojęciem alimentów kojarzą się przede wszystkim rozwody. Przecież to w wyroku orzekającym o rozwiązaniu małżeństwa poprzez rozwód sąd określa, który z małżonków ma obowiązek łożyć określoną kwotę pieniężną na rzecz byłego partnera lub wspólnego, małoletniego dziecka stron. Polskie prawo pozwala jednak domagać się wsparcia również bez formalnego rozwiązania związku małżeńskiego. Czym są i jak działają alimenty bez rozwodu?
Materialnoprawną podstawą, która uzasadnia alimenty bez rozwodu, jest art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tym przepisem oboje małżonkowie są zobowiązani według swoich możliwości zarobkowych i majątkowych do zaspokajania potrzeb rodziny. Nie musi być to wyłącznie praca zarobkowa, ponieważ ustawodawca wprost wskazał, że zadośćuczynienie obowiązkowi może polegać w całości lub części na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Jeżeli więc małżonkowie porozumieli się między sobą, że jedno z nich pracuje i dostarcza środki na utrzymanie gospodarstwa domowego, drugie zaś o to gospodarstwo dba, to alimenty bez rozwodu nie będą przysługiwały tak długo, jak obowiązki te są realizowane. Alimenty od męża w trakcie małżeństwa będą przysługiwały, jeżeli całkowicie zaniecha on starań o dobro założonej rodziny.
Jako alimenty natychmiastowe bez rozwodu najczęściej określa się świadczenie przyznawane jeszcze w czasie trwania postępowania rozwodowego jako zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego. Strona, która się o nie ubiega, może otrzymać alimenty natychmiastowe bez rozwodu jako świadczenie jednorazowe lub okresowe. Musi jednak złożyć wniosek, określając:
Jeśli wniosek składany jest przed wszczęciem postępowania, wnioskodawca powinien zwięźle przedstawić stan sprawy. Uprawdopodobnienie polega na wykazaniu, że brak zabezpieczenia utrudni lub uniemożliwi osiągnięcie celu postępowania.
Choć może się wydawać, że rezygnacja ze wspólnego zamieszkiwania, a także związki partnerskie znoszą obowiązek wzajemnego partycypowania w kosztach utrzymania rodziny (tych materialnych i niematerialnych), w rzeczywistości jest oczywiście inaczej. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami, którzy podjęli decyzję o separacji nadal trwa. Innymi słowy mąż, który mieszka samodzielnie, nadal jest zobowiązany do dostarczania środków na utrzymanie wspólnych dzieci.
Podobnie wygląda kwestia wsparcia dzieci w przypadku konkubinatu. Jeżeli władza rodzicielska żadnego z rodziców nie została ograniczona to, stosownie do art. 95 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje rodzice są uprawnieni i obowiązani do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka. Chodzi oczywiście nie tylko o jego wychowanie, ale też utrzymanie.
Separację faktyczną (nieuregulowaną przez prawo) należy odróżnić od separacji prawnej. W drugim przypadku każda ze stron może żądać przyznania na jej rzecz alimentów na takich samych zasadach, w jak w przypadku postępowania rozwodowego. Nie można jednak stwierdzić, że alimenty na żonę w trakcie małżeństwa po orzeczeniu separacji prawnej należą się „z automatu”.
Podstawą żądania wsparcia majątkowego dziecka jest art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wskazuje on, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Określając alimenty na dziecko bez rozwodu sąd bierze pod uwagę takie same przesłanki, jak w przypadku świadczeń alimentacyjnych objętych pozwem rozwodowym, czyli:
Alimenty na dziecko bez rozwodu powinny uwzględniać zarówno aktualne dochody pozwanego, jak i jego potencjalne możliwości w tym zakresie, dlatego w każdej sprawie szacowanie alimentów będzie przebiegało nieco inaczej. Sąd uwzględnia przede wszystkim takie kryteria, jak wykształcenie i posiadane uprawnienia, doświadczenie zawodowe, wiek oraz stan zdrowia. Ma to zapobiec sytuacjom, w którym osoba zobowiązana do płacenia alimentów celowo zaniża swoje zarobki, aby uniknąć płacenia wysokich alimentów.
Duże znaczenie przy ustalaniu wysokości świadczenia mają również bieżące potrzeby dziecka związane z jego rozwojem, socjalizacją oraz wykształceniem. Zmieniają się one na bieżąco, dlatego w miarę jak wzrastają, można dochodzić podwyższenia alimentów. Warto jednocześnie podkreślić, że w polskim prawie rodzinnym obowiązuje zasada równej stopy życiowej, która zakłada, że zarówno rodzice, jak i dzieci mają prawo do życia na takim samym poziomie. Poziom stopy życiowej jest określany poprzez zarobki małżonków. Im te będą wyższe, tym bardziej uzasadnione będą większe alimenty na dziecko.
Dochodzenie alimentów bez rozwodu wymaga złożenia w sądzie odpowiedniego wniosku, a także uzasadnienia swojego stanowiska. W toku postępowania dowodowego sąd analizuje przede wszystkim dokumenty potwierdzające dochody i wydatki rodziny, bazuje też na wyjaśnieniach stron i zeznaniach świadków. Aby nie stresować się niepotrzebnie podczas rozprawy, warto rozważyć skorzystanie ze wsparcia profesjonalnego pełnomocnika. Adwokat doświadczony w sprawach rodzinnych pomoże uzyskać możliwie najwyższe świadczenie, a w razie potrzeby złoży właściwy środek zaskarżenia do sądu odwoławczego.
do każdej ze spraw
w pozytywnym zakończeniu sporów sądowych
prawna na każdym etapie postępowania sądowego
